Bosna-Hersek, her ne kadar Dünya tarihinde, soykırımla ve savaş anılarıyla bilinse de mükemmel bir doğası ve tarihi şehirleri-yapılarıyla gezilmeye, görülmeye değer bir ülke. Evet bir deniz ülkesi değil, çünkü malumunuz tüm kıyılarını Hırvatistan kapmış durumda, ancak keyifli zaman geçirebileceğiniz yerlerden söz edeceğiz. Bosna-Hersek’te gezilecek yerler kısmını 2’ye ayırıyoruz;
- Saraybosna ve çevresi
- Mostar ve çevresi
Bu iki şehir ve civarından söz etmeden önce, şehirler arası ulaşımdan bahsedelim.
BOSNA-HERSEK’TE ŞEHİRLER ARASI ULAŞIM
Saraybosna – Mostar arası Otobüs ile Ulaşım
Baş Çarşı’dan 1 nolu tramvay ile direkt Saraybosna Batı Otobüs Terminali’ne (Autobuska Stanica Istocno) ulaşabilirsiniz. Diğer bir seçenek, Baş Çarşı’dan 3 nolu tramvay ile ABD Başkonsolosluğu durağında inip yaklaşık 300-400 metre yürüyüş sonrasında Saraybosna Batı Otobüs Terminali’ne ulaşabilirsiniz. Tramvay biletlerini Baş Çarşı Meydanı’nda tramvay durağının yanındaki küçük büfeden temin edebilirsiniz.
Saraybosna Batı Otobüs Terminali’nden Mostar Otobüs Terminali’ne sabah 06:00’dan akşam 20:00’a kadar neredeyse her saat otobüs seferi bulunmaktadır. Saraybosna Batı Otobüs Terminali Mostar’a 110 km (2.5 saat) uzaklıktadır.
Mostar Otobüs Terminali Mostar şehir merkezine kısa bir yürüyüş ile ulaşılabilecek çok yakın mesafededir. Yine aynı şekilde Mostar Otobüs Terminali’nden Saraybosna Batı Otobüs Terminali’ne sabah 06:00’dan akşam 20:00’a kadar neredeyse her saat otobüs seferi bulunmaktadır. Otobüs biletlerini terminale giderek alabilirsiniz, online rezervasyon veya satın alma seçenekleri ne yazık ki bulunmamaktadır.
Saraybosna – Mostar arası Tren ile Ulaşım
Saraybosna Tren Garı ile Mostar Tren Garı arasında karşılıklı olarak günde iki sefer yapılmaktadır. Bu seferler Saraybosna’dan 07:15 ve 18:18 kalkışlı; Mostar’dan 07:06 ve 17:05 kalkışlıdır. Yolculuk yaklaşık 2,5 saat sürmektedir. Manzara için giderken sola, dönerken sağa oturmanızı öneririz. Tren biletlerini gara giderek alabilirsiniz, online rezervasyon veya satın alma seçenekleri ne yazık ki bulunmamaktadır. Mostar Tren Garı’nda inince gardan çıkar çıkmaz sola dönüp nehre paralel olacak şekilde yolu takip ederek ortalama 15 dakika yürüyüşle Mostar Köprüsü’ne ulaşabilirsiniz.
Saraybosna Kalkışlı Turlar
Saraybosna kalkışlı turlar ile Mostar, Srebrenica, Umut Tüneli ve daha birçok alternatif güzergâhta gezi planlayabilirsiniz:
Bosna Hersek’te gezilecek yerler kısmına geçmeden önce Bosna Hersek Gezi Rehberimizi de okumanızı öneriririz.
Bosna Hersek Turları
Balkan turlarının vazgeçilmez duraklarından biri olan Bosna Hersek; doğal güzellikleri, tarihini yansıtan etkileyici mekânları, geçmişten günümüze kadar koruduğu kültürel mozaik ve çok daha fazlası ile ziyaretçilerine keyifli bir tatilin kapısını aralamaktadır. Başkent Saraybosna’da keyifli bir alışveriş yapabileceğiniz Başçarşı ve I. Dünya Savaşı’nın ateşini yakan olaya ev sahipliği yapması ile bilinen Latin Köprüsü’nü, Mostar’da Osmanlı mimarisinin izlerini görebileceğiniz Karagözbey Camii ve Koski Mehmed Paşa Camii’ni, Počitelj’de ise doğa harikası Kravitse Şelalelerini rehberli turlar eşliğinde keşfedebilirsiniz.
Bosna Hersek’i baştan sona dolaşabileceğiniz en güzel Balkan turu olanaklarını sizler için listeledik;
- Ankara Hareketli Vizesiz Büyük Balkan Turu
- Ekstra Turlar Dahil Büyük Balkan Turu
- İzmir Çıkışlı Baştanbaşa Balkan Turu
Tüm Bosna Hersek Turları için hemen tıklayın.
SARAYBOSNA’DA GEZİLECEK YERLER
Ağırlıklı olarak Osmanlı kültürünü yansıtsa da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun izlerini de taşıyan bir mozaik Saraybosna. Yalnızca köklü geçmişiyle hayran bırakmıyor kendisine, merkezinden geçen sanki Bosna’ya has ırmaklarının yeşiliyle Miljacka Nehri, yemyeşil doğası, güzel insanlarıyla sıcacık karşılıyor bizleri.
Saraybosna’da yaşayan bir arkadaşımızdan Baş Çarşı’da Sebil civarında ve tramvayda hırsızlık vakalarının olabileceği, dolayısıyla özellikle sırt çantalarımıza dikkat etmemiz gerektiği bilgisini edinmiştik. Biz herhangi bir sorun yaşamadık ancak sizleri de bilgilendirmek istedik!
Saraybosna (Sarajevo) Şehir İçi Ulaşım
Baş Çarşı’ya ulaştıktan sonra hemen her yeri yürüyerek gezmeniz mümkün ve yürümek bir şehri keşfetmenin en güzel yolu bizce. Şehrin farklı bölgelerine gitmek istediğinizde hemen her yere tramvayla ulaşabiliyorsunuz. Otobüsleri de tercih edebilirsiniz.
Saraybosna merkez gezisi için araba kiralamanıza gerek yok. Hatta merkezde konaklıyorsanız araba kiralamış olmak başınıza bela olabilir ? Biz Saraybosna’yı ikiye ayıran Miljacka Nehri’nin karşı kıyısında Airbnb’den bir ev kiralamıştık ve yürüyerek rahatlıkla Baş Çarşı’ya ulaşabilmemize rağmen bir vasıtanın güçlükle geçebildiği, bol yokuşlu dar sokaklarda araba kullanmak biraz stres yaratabiliyor ?
Baş Çarşı
Osmanlı tarafından yaptırılan Su Sebili’ne Bosna Hersek’te gezilecek yerler fotoğraflarından o kadar aşinaymışım ki, Baş Çarşı’nın girişinde sebili gördüğüm an yıllardır bildiğim bir yere yeniden gelmişim hissine kapıldım. Baş Çarşı 15. yüzyılda kurulan ve her çeşit dükkânı, restoranları ve birbirinden güzel kafeleri bulabileceğiniz bir çarşı. Sebilin yakınındaki Kazandžiluk (Kazancılar Sokağı) el emeği ürünleri ve antikacıları bulabileceğiniz çok güzel bir sokak. Amaçsızca aylaklık etmek bile öyle keyifli ki bu çarşıda, zamanın nasıl geçtiğine inanamayacaksınız.
Latin Köprüsü
Miljacka nehri üzerinde kurulu Latin Köprüsü, tarih derslerinden hatırlayacağımız dünya tarihini değiştiren, I. Dünya Savaşı’nın patlak verme nedeni olan Habsburg tahtı veliahtı Arşüdük Franz Ferdinand ve eşi Sofia’nın öldürüldüğü köprüdür. Düzenlenen bir suikastla Mlada Bosna örgütü üyesi olan Gavrilo Princip, Arşüdük Franz Ferdinand’ı Latin Köprüsü üzerinde öldürerek I. Dünya Savaşının başlamasında büyük rol oynamıştır.
Gazi Hüsrev Bey Camii (Gazi Husrev-begova džamija)
Saraybosna’nın ikinci kurucusu sayılan Bosna Sancak Beyi Gazi Hüsrev Bey, Saraybosna ve çevresinde yaptırdığı eserler, inşa ettirdiği külliye ve kütüphanesi ile günümüze ulaşan kültür mirasının önemli mimarlarındandır.
Gazi Hüsrev Bey Camii (Bey Camii) 1531 yılında inşa edilmiş bir Mimar Sinan eseri olup, Saraybosna’da Osmanlı mimarisinin en göze çarpan eserlerinden biridir.
İsa’nın Kutsal Kalbi Katedrali
Baş Çarşı yolunda bulunan İsa’nın Kutsal Kalbi Katedrali, Saraybosna’nın en büyük Katolik Kilisesi olup önünde Papa 2. Jean Paul heykeli bulunmaktadır. Katedralin önünde bulunan Savaşın Gülleri anıtı dikdörtgen bir alan içinde hava saldırıları sonucu yaşamını yitiren insanların kanını temsil eden kırmızı boyalı alanlarla sık ziyaret alan bir anıttır.
Ilıca (Ilidža) – Vrelo Bosne
Baş Çarşı’ya yaklaşık 10 km mesafede alan Ilıca bölgesinde Saraybosna’nın en ünlü ve turistlerce en fazla ziyaret edilen parklarından biri olan Vrelo Bosne yer almaktadır. Aracınızla gidebileceğiniz gibi, Saraybosna 3 numaralı tramvay hattını kullanarak Ilıca’ya ulaşıp taksi ile veya yürüyerek Bosna Nehrinin kaynağını oluşturan Vrelo Bosne’ye geçebilirsiniz.
Özellikle sakin bir saatine denk gelirseniz öyle huzurlu ki bu güzel park. Parkta ağaçlar içerisinde oldukça uzun bir yürüyüş yolu bulunmaktadır (Velika Aleja yolu). Burada su sesi eşliğinde güzel bir yürüyüş yapmak, bisiklet sürmek ve faytonla gezinti mümkün. Yorgunluğunuzu atmak içinse ağaçlar ve ırmakların sonsuz yeşilliği içerisinde güzel bir Boşnak Kahvesi içebilirsiniz.
Not: Parka giriş ücreti biz ziyaret ettiğimizde 2 KM idi, cüzi bir ücret alındığını söylemeliyiz.
Umut Tüneli ile oldukça yakın mesafedeler, ikisini art arda gezebilirsiniz.
Umut Tüneli
Bosna Savaşı esnasında gıda, ilaç gibi insani yardım ve askeri teçhizata ulaşabilmek ve Boşnakların şehirden ayrılmasını sağlayabilmek için kazılan yaklaşık 800 metre uzunluğunda bir tünel burası. Kuşatma altındaki Saraybosna’nın dış dünya ile bağlantısı tamamen kesildiğinden, Aliya İzzetbegovic ve arkadaşları tarafından Birleşmiş Milletler kontrolündeki havalimanına erişimin sağlanabilmesi için 1993 yılında bu tünelin inşası kararı alınmış.
Kolar ailesine ait evin altından inşa edilmeye başlayan 1 metre genişliğinde ve 160 cm yüksekliğindeki bir insanın zorlukla yürüyebileceği bu tünelden savaş yıllarında her gün yaklaşık 1000 insan hareketi olduğu söyleniyor. Kolar ailesinin evi ve tünelin bir bölümü müzeye dönüştürülmüş durumda. Tarihe tanıklık edeceğiniz bu hüzünlü müzeyi muhakkak gezmenizi öneririz.
Kovaci Şehitliği (Kovaci Groblje)
İç savaşın kurbanlarının yattığı Kovaci şehitliğinde Alija İzzetbegovic’in kabri de yer almaktadır.
Sarı Tabya (Žuta Tabija) ve Beyaz Tabya (Bijela Tabija)
Kovaci Şehitliği’nden tepeye tırmanmaya devam ettiğinizde karşınıza ilk çıkan tabya olan Sarı Tabya, Saraybosna’da gün batımının izlenebileceği en güzel manzaralardan birine ev sahipliği yapıyor. İçinde küçük bir işletme mevcut olup çay-kahve servisi yapılan Sarı Tabya, turistlerin uğrak mekanlarından.
Daha yüksekte yer alan Beyaz Tabya ise işletmesi olmayan, Sarı Tabya’ya kıyasla bakımsız bir yer ancak hem panoramik şehir manzarası hem de Sarı Tabya’dan görülemeyen yemyeşil vadi manzarası ile özellikle fotoğrafçıların uğrak mekânı. Biz tabyalara yürüyerek çıkmıştık ancak yorulmak istemezseniz taksi ile çıkıp dönüşte yürüyerek inebilirsiniz. Tabyalara çıkış yolundaki sokaklar da görülmeye değer diye düşünüyoruz.
Sarı Tabya’dan Saraybosna manzarası
BOSNA HERSEK’TE NEREDE NE YENİR
Başlık Bosna Hersek’te gezilecek yerler olsa da, yöresel yemeklerden bahsedeceğiz bu bölümde. Ziyaret etmeyi planladığınız diğer şehirlerde de karşınıza en fazla çıkacak seçenecekler börek ve cevapcici kebabı olacak.
BOŞNAK BÖREĞİ
Buregdzinica Bosna: Saraybosna’nın iddia ediyoruz ki en güzel börekçisi! Klasik Boşnak böreği kıymalı olup, siparişinizi “börek” olarak verdiğinizde 1 porsiyon kıymalı börek ile karşılaşacaksınız. Patatesli, peynirli, kabaklı börek gibi farklı börek çeşitlerini de tadabilirsiniz, bizce yine de en güzeli klasik Boşnak Böreği.
Boşnakların da en sık alışveriş yaptıkları börekçi burası. Yerlilerin böreklerini soslu istediğini göreceksiniz, burada sostan kastedilense böreğin üzerine dökülen yoğurt. Kesinlikle böreğe daha hoş bir hava katıyor ve hafifleştiriyor. Yoğurt dediğinizde böreği sossuz getirip yanına ayran istediğinizi düşünecekler dolayısıyla “Kıymalı soslu börek, 2 çay” şeklinde siparişinizi verin.
CEVAPCİCİ (CEVABİ KEBABI)
Ćevabdžinica Željo: Cevabi kebabı için önerilen birkaç lokanta olsa da biz en çok Boşnakların da önerisi olan Baş Çarşı’daki Ćevabdžinica Željo’yu beğendik. Kuzu ve dana etinin birlikte kullanılmasıyla hazırlanan bu kebap pide ve soğanla servis ediliyor. Bizim size önerimiz Boşnakların da yeme usulü olan kaymak (bizdeki yoğurt kaymağına benziyor) ile kebabı istemeniz olacak. Kesinlikle kebaba apayrı bir güzellik katıyor.
BOŞNAK KAHVESİ, KAFELER, YÖRESEL YEMEKLER
Boşnaklar Osmanlı’dan öğrendikleri kahve geleneğini hala özenle sürdürmekteler. Boşnak kahvesi veya Türk kahvesi adıyla görebileceğiniz bu kahve bakır cezvede kişiye özel ağır şekilde pişirilip genelde yanında lokumla servis edilir. Türk kahvesinden farklı olarak pişirme esnasında şeker konulmaz.
Bakır tepsisi, bakır cezvesi ve kulpsuz ince fincanıyla servis edilen kahve Boşnak kültüründe oldukça önemli bir yere sahiptir. Baş Çarşı’da bakır işçiliğinin geleneksel ürünlerinden olan kahve setlerini bulmanız mümkün. İncelediğinizde kahve fincanlarında sıklıkla ay-yıldız motifine rastlarsınız. Bunu turistik amaçla yaptıklarını düşünmeyin. Nedenini sorduğumuzda Boşnakların geçmişlerine saygıyla kültürü devam ettirmek arzularından kaynaklandığını öğrendik.
TUCANA KAHVA “DIBEK”
Bosna gezisi sonrası hem kendinize hem de sevdiklerinize hediye olarak Boşnak kahvesi almak isterseniz uğramanız gereken yer burası. 4 nesildir kahveciliği sürdürüyorlar. Baş Çarşı’da gezinirken tazecik çekilmiş kahve kokusunu duyarak keşfettiğimiz bir kahve dükkanıydı, Saraybosna’da yaşayan arkadaşımızın da kahveyi buradan aldığını öğrendik. ?
- Art Kuča Sevdaha: Sevda Evi anlamına gelen bu güzel mekânda Boşnakların aşk şarkıları yani Sevdalinkalar eşliğinde kahvenizi yudumlayabilirsiniz.
- Miris Dunja: Baş Çarşı’da akşam ışıklandırmasında daha da hoş olan, “ayva kokusu” anlamına gelen bu kafeyi de Bosna’da yaşayan arkadaşımız Zeynep sayesinde öğrenmiştik. Saraybosna’da kafe kültürünün gelişmiş olduğunu söyleyebiliriz, denediğimiz yerlerde genel olarak pişmanlık yaşamadık.
- Morica Han: Osmanlı döneminde inşa edilen Morica Han turistlerin uğrak yeri. Özellikle hava sıcakken yorucu bir Baş Çarşı turunda Morica Han’da ağaçlar altında kahvenizi yudumlamak oldukça keyifli.
- Butik Badem: Saraybosna’da birkaç şubesine denk geldiğimiz Butik Badem harika bir şekerleme dükkânı. Buraya ilk gününüzde muhakkak uğrayın çünkü sonraki günlerde de badem şekerlemesi almak isteyeceksiniz ? Biz dönüşte Türkiye’ye de götürmüştük. Şeker hastaları ve diyet yapanlar uzak dursun lütfen ?
- İnat Kuča: Türkçe’de “İnat Evi” anlamına gelen bu restoranın hikayesinden bahsedelim kısaca. 19. yüzyılda Avusturya Macaristan İmparatorluğu’nun hüküm sürdüğü dönemde Milijacka Nehri kıyısına bir belediye binası yapılması planlanır. Ancak binanın inşası için köprünün ayağındaki evinin yıkılmasını istemeyen Boşnak ev sahibi evinin yıkılmasına itiraz eder ve tek bir şartla yıkıma onay vereceğini belirtir: evin aynısının nehrin karşı kıyısına inşa edilmesi. İnatçı ev sahibinin şartı mecburen yerine getirilir ve evin tıpatıp aynısı köprünün diğer ayağına inşa edilir.
Evin girişinde bugün bile “Karşı taraftandım, inadımdan size evi vermedim.” yazan bir tabela bizi karşılamaktadır. İnat Kuča’ya bir akşam rezervasyon yapararak gitmenizi ve Begova çorbası, soğan dolması gibi geleneksel Boşnak yemeklerini tatmanızı muhakkak öneririz. Nehrin kenarında tatlı bir esintiyle hafif müzik eşliğinde akşamları bu restoran favorimiz.
BONUS:
https://www.sarajevowalkingtours.com/ adresinden rezervasyon yaparak “Free Walking Tours Sarajevo” hareketiyle Saraybosna merkezinde bir yerli eşliğinde tarihi, kültürü hakkında fikir sahibi olarak gezmeniz mümkün.
MOSTAR
Mostar ve çevresini Saraybosna’dan çok erken yola çıkıp akşam dönerek gezmek mümkün olabilir. Planınızı bu şekilde yapacaksanız istediğiniz saatte hareket edebilmek için araba kiralamanızı öneririz. Ancak bir gece Mostar’da konaklamak daha keyifli bir gezi alternatifi olacaktır. Yalnızca Saraybosna içi değil, Bosna-Hersek’te şehirlerarası yolların oldukça dolambaçlı ve genellikle tek şerit olduğunu belirtmemiz gerekiyor. Şoför açısından biraz yorucu olabilir.
Özellikle Saraybosna ve Mostar arasında Jablanica’dan geçerken öyle harika manzaralar eşlik edecek ki sizlere, bol bol durup fotoğraflamak, tertemiz havayı içinize çekmek isteyeceksiniz. Yine burada bir ekleme yapalım, biz Saraybosna’dan kahvaltı yapmadan çıkmıştık çünkü Jablanica’da inanılmaz kuzu çevirme yapan restoranlar olduğu duyumunu almıştık ? Biz güzel göl manzarası eşliğinde Restoran Kovačević Jablanica’da kuzu tandır, füme et ve yoğurt (Bosna’nın kıvamlı ayranı) ile karnımızı güzelce doyurup yolumuza devam etmiştik.
Jablanica
Gelelim Mostar’a… Mostar köprüsü (Stari Most) ve yemyeşil akan Neretva Nehri ile hepimizin aşina olduğu o güzel ve duygusal şehir. Köprü, doğusunda yaşayan Boşnaklar ve batısında yaşayan Hırvatları birbirine bağlıyor.
Köprü 1566 yılında Mimar Sinan’ın öğrencisi Mimar Hayreddin tarafından inşa edilmiş ancak 1993’te savaş sırasında Hırvat güçleri tarafından yıkılmış. 2004’te aslına uygun olarak onarılan Mostar Köprüsü UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alıyor.
Sadece köprü civarında değil köprünün doğusunda ve batısında dolaşmanızı, arka sokaklarda kaybolmanızı ve savaşın izlerini görmenizi öneriyoruz. Tıpkı Saraybosna’da ve Bosna-Hersek’in diğer pek çok şehrinde olduğu gibi. Duvarlardaki kurşun izleri, “Don’t Forget” yazılı anıtlarıyla Mostar halkı yaşadıkları acıların son olması umuduyla unutulmamasını istiyor. Hem yeni neslin hem de bölgeyi ziyaret edenlerin bu kanlı tarihten ders çıkarmasını ve asla tekrarlanmaması için görmezden gelinmemesini diliyor.
Mostar’ın Osmanlı döneminden kalma Eski Şehir (Old Town) bölümü hala çarşı özelliğini sürdürüyor. Bu nostaljik sokaklarda zaman geçirmek de Saraybosna’nın Baş Çarşı’sı kadar keyifli. Buradan da çeşitli yöresel hediyelikler almanız mümkün.
Mostar’da geleneğe göre şehrin erkekleri kendini kanıtlamak ve nişanlılarına cesaretlerini ispatlamak adına 28 metre yükseklikteki bu köprüden Neretva Nehri’nin soğuk sularına atlarmış. Mostar’da yaşayan Boşnaklar’dan bırakın düğün öncesi cesaret gösterisini, geçmişte köprüden atlamayana kız verilmediğini dahi duyduk. Artık köprü atlayışları yüzücüler tarafından turistik amaçlı yapılıyor. Biz Mostar’da gezinirken denk geldik ve izleme şansımız oldu.
Nehrin doğusunda önemli Osmanlı eserlerinden olan, Mimar Sinan tarafından yapılmış Karagöz Bey Camii yer almaktadır. Karagöz Bey Camii de ne yazık ki savaş yıllarında ağır tahribata uğramıştır ancak Mostar Köprüsü ile aynı sırada restorasyon çalışmalarının yürütülmesi ve yeniden kültüre kazandırılmasıyla Mostar’ın önemli simgelerinden biri olmaya devam etmektedir. Müslüm Bey Konağı, Biscevica Evi, Koski Mehmet Paşa Camii şehirde ziyaret edebileceğiniz diğer Osmanlı eserlerinden.
POCİTELJ (okunuşu: Poçitel)
Mostar’dan yaklaşık yarım saat mesafede bir taş şehir Pocitelj. Araba kiraladıysanız 1 saatliğine de olsa bu huzurlu kasabaya uğramanızı öneririz. Neretva Nehri’nin kenarında yer alan, Osmanlıların sınır kasabası olarak sert taşlarla inşa ettiği küçük bir şehir. Biraz yorulmayı göze alarak kalesine muhakkak çıkın. Taş sokaklarda merdivenleri tırmandıkça her seviyede apayrı bir güzellikte nehir manzarasıyla karşılaşıyorsunuz. Savaş sırasında bu güzel kasaba da yoğun tahribata uğramış. Dünya Bankası ve Türkiye’nin destekleriyle eski görünümüne kavuşturulmuş.
Not: Pocitelj ziyaretinizde rahat bir ayakkabı giymenizi öneririz. Merdivenler oldukça dik, özellikle kale inişi sırasında zorlanmak olası. Kaleye çıkmadan Pocitelj sakinlerinin sattığı doğal meyve sularından depolamanızı da öneririz ? Çıkarken hem arada soluklanmak hem de manzaranın tadını çıkarmak için kısa süreli dinlenmeler insanı rahatlatıyor.
BLAGAJ (okunuşu: Blagay)
Bosna’da iki yeri yazıya dökmek bize biraz zor geliyor. İlki Blagaj. Fotoğrafları biraz yardımcı olur belki içimizdekileri aktarmaya. Buna Nehri’nin doğduğu yerde, dağın dibinde kurulmuş Blagaj Tekkesi (nam-ı diğer Alperenler tekkesi) Fatih Sultan Mehmet döneminde yöre halkına Türk töresi ve İslamiyet’i anlatmak üzere kurulmuş ve hala aktif bir Bektaşi Tekkesi’dir (Kimi kaynaklar Alperenlerin çok daha önce bu bölgeye yerleştiğini bildirmektedir.).
Buna Nehri’nin çağladığı kayaya yaslanmış bu derviş tekkesi doğayla bütünleşmiş. Nehrin karşı kıyısında kayalıklara oturup tekkeyi, nehrin doğuşunu, kendine has yeşiliyle akışını, çağlayışını izlemek, dinlemek, hissetmek öyle huzurlu ki. Lütfen Blagaj’ı görmeden Bosna-Hersek gezinizi noktalamayın.
Not: Özel aracınızla ziyaretleriniz için Mostar-Blagaj-Pocitelj şeklinde bir rota oluşturabilirsiniz. Biz Saraybosna’dan giderken Mostar’ı pas geçip öncelikle Pocitelj ve Blagaj’ı ziyaret ettik. Daha sonra Mostar’a ulaştık, gece Mostar’da konaklama planınız varsa bu rota güzel bir alternatif olabilir. Aracınız yoksa Mostar-Blagaj arası yaklaşık 15 dakikalık bir mesafe ve otogardan otobüslerle ulaşım sağlamanız mümkün.
Blagaj turunuzda Buna Nehri’nde yetişen kırmızı benekli alabalık güzel bir yemek alternatifi olabilir.
KRAVICA (okunuşu: Kravitse) ŞELALELERİ
Mostar’a yaklaşık 40, Pocitelj’e ise 23 km mesafede yer alan şelaleleri görmek istiyorsanız araç kiralamak işinizi kolaylaştıracaktır. Genellikle bireysel ziyaretçiler ve tur kapsamında ziyaret eden turistlerle karşılaştık. Burası tam bir doğa harikası. Uzun süreli bir Bosna-Hersek ziyareti planlıyorsanız Pocitelj ziyaretinizin ardından Kravica şelalelerine geçip bu saklı cenneti görmenizi öneririz. Ziyaret ettiğimiz mevsim yüzme açısından elverişli değildi ancak yaz aylarında giderseniz şelalelerin döküldüğü Kravica gölünde yüzülebildiğini ancak akıntıya karşı dikkatli olmak gerektiğini bildirmek isteriz!
SREBRENICA (okunuşu: Srebrenitsa)
Srebrenica… Yüzyılın en büyük kıyımlarından birinin hüzünlü kenti. Binlerce Boşnak’ın katledildiği ve toplu mezarlara gömüldüğü katliamın merkezi. Günümüzde ağırlıklı olarak Sırpların yaşadığı Srebrenica ziyareti içinizi burkacak bir deneyim, bunu önden söylememiz gerekli.
Srebrenica–Potočari Soykırım Anıtı 1995 Srebrenitsa Katliamı kurbanlarını onurlandırmak için kurulmuş bir anıt mezar. En az 8372 Boşnak sivilin katledildiği Avrupa’nın ve dünyanın en büyük insanlık trajedilerinden birinin yaşandığı Srebrenica’da hala birçok kurbanın cenazesine ulaşılamamıştır. Her yıl katliamın yıldönümü olan 11 Temmuz’da yeni ulaşılan kurbanların cenazeleri mezarlığa defnedilmektedir.
Şehitliğin karşısında yer alan eski akümülatör fabrikası Hollandalı Birleşmiş Milletler askerlerinin karargâh olarak kullandığı yer. Fabrikanın bir bölümü müzeye çevrilmiş durumda, bir bölümü ise tamamen eski ve çarpıcı haliyle bırakılmış. Şehitliği ziyaret ettikten sonra bu müzeyi gezmeden Srebrenica’dan ayrılmamalısınız.
Bosna-Hersek gezisi boyunca kurşun izlerinin olduğu binalar, “Don’t Forget” yazıları ve müzeler savaşın izlerini gösterse de Srebrenica’yı ziyaret etmek ve dünyanın herhangi bir yerinde bu acıların yeniden yaşanmaması için, barış için yaşamak oldukça önemli. Kayıplarıyla yaşamak zorunda olan Boşnak halkın da en büyük dileği bu: Neler yaşandığını unutmayın. Yeni bir Srebrenica yaşanmasın.
Srebrenica–Potočari Soykırım Anıtı
Katliamdan tam bir sene sonra kurbanların aranma çalışmaları sırasında 266 Boşnak’ın cesedinin bulunduğu bir toplu mezara ulaşılmıştır. Takip eden yıllarda bazı köylerde mavi kelebeklerin yoğunlaşması araştırmacıları toplu mezarların bulunması için yönlendirmiştir.
Toplu mezarlar, genellikle mezarlıklarda yetişen bir ot olan Artemisia Vulgaris’in (Ölüm Çiçeği) çoğalmasına ve bunun sonucu olarak Artemisia ile beslenen mavi kelebeklerin bölgesel olarak nüfuslarını artırmasına sebep olmuştur.
Mavi kelebekler sayesinde yüzlerce kurbanın cenazesine ulaşılmasıyla kelebekler hem ölümün hem de yeniden dirilişin simgesi haline gelmiştir. Bu keşif sonrası birçok Boşnak sevdiklerinin mezarlarına ulaşabilmek için günlerce mavi kelebekleri takip etmiştir. Mavi kelebekler hikayesiyle yürek parçalasa da Boşnaklar için yakınlarının cenazesine ulaşma umudu anlamına gelmektedir.
Srebrenica’da halen sevdiklerinin bedenlerine ulaşılamamış sayısız aile bulunmaktadır.
Not: Srebrenica’nın Sarajevo’ya uzaklığı 130 km ancak yolları tek şerit ve bol virajlı olduğundan yaklaşık 2.5 saatte gidilebiliyor. Araç kiralamak, otobüs ile ulaşım ya da Saraybosna kalkışlı Srebrenica turlarına katılmak ziyaret için uygun seçenekler.
EK ÖNERİLER
Bosna-Hersek’te daha uzun süre kalmayı planlıyorsanız gezilecek yerler listesine ek önerilerimiz olacak. Saraybosna’nın kuzeybatısına doğru günübirlik rota önerimiz: Ahmici Köyü – Travnik – Jajce.
Ahmici Köyü Saraybosna’dan yaklaşık 70 km mesafede (1 saat) yer alıyor. Srebrenica gibi oldukça hüzünlü bir hikâyeye sahip. Boşnak ve Hırvatların birlikte yaşadığı, neredeyse herkesin aynı soyadı taşıdığı Ahmici Köyü’nde 18 Nisan 1993’te Hırvat güçleri 116 Boşnak’ı katletmiş.
Köyde yaşayan Hırvatlar, Hırvat güçleriyle birlikte hareket ederek o esnada camide ibadet eden cemaatin bombalanmasında; evlerin, komşularının ateşe verilmesinde rol oynamışlar. 3 aylık bir bebek de dahil olmak üzere onlarca kadın ve çocuk öldürülmüş, oldukça sarsıcı. Günümüzde bu köyde Boşnak ve Hırvatlar geçmişin hüznü ve geleceğin umuduyla, barış içinde yaşamaya devam ediyorlar.
Ahmici Köyü’nden yaklaşık 20 km mesafede, Osmanlı’ya çok sayıda devlet adamı yetiştirmesiyle ünlü Vezirler Şehri olarak bilinen Travnik’i ziyaret edebilir; Travnik kalesinde güzel bir şehir manzarasının keyfini sürüp Eski Şehir’de yüzlerce yıllık Osmanlı izlerini görebilirsiniz.
Travnik’in 45 km (1 saat) kuzeyinde yer alan Jajce (okunuşu: Yayçe) şehri ise dik çatılı tipik evleri, kalesi ve farklı kültürlere ait mozaik yapısı ile birçok camii ve kiliseye ev sahipliği yapmaktadır. Şehrin içinde bulunan Pliva şelalesi apayrı bir görsel şölen sunmaktadır.
Savaş öncesi yüksekliği 30 metre iken, savaş esnasında gerçekleşen bir deprem ve nehre isabet eden toplar sonucunda yüksekliği günümüzde 22 metreye düşmüştür. Turistlerin çok fazla ziyaret etmediği bu şehir de Bosna’nın saklı cennetlerinden diyebiliriz.
Bosna Hersek’te gezilecek yerler yazımızın sonuna ulaşmış bulunuyoruz. Eğer sorularınız varsa bize aşağıdaki yorum kısmından veya instagram hesabımızdan sorabilir, Bosna Hersek Gezi Rehberi yazımıza da buradan ulaşabilirsiniz.
Sevgiler;
Hüsna & Bilgehan Çevik